İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak için alınması gereken önlemleri içeren önemli bir konudur. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği konularını düzenlemektedir. İşçilerin bu kanuna uygun hareket etmesi ve iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyması önemlidir. Ancak, bazen işçiler iş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranabilirler. İşte bu durumda işçinin sorumlulukları ve yükümlülükleri:
- Kurallara Uyma Yükümlülüğü: İşçiler, 6331 sayılı Kanun kapsamındaki iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymakla yükümlüdürler. Bu kurallar, işveren tarafından belirlenmiş olsa da işçilerin bu kurallara uyması hayati önem taşır. İşçiler, kendileri ve diğer çalışanların sağlığı ve güvenliği için gerekli olan önlemleri almalıdır.
- Eğitim ve Bilgilendirme: İşçiler, işe başladıklarında iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim alır ve bilgilendirilirler. İşçilere, iş sağlığı ve güvenliği kurallarıyla ilgili bilgi verilir ve bu kurallara uymaları gerektiği vurgulanır. İşçiler, aldıkları eğitim ve bilgilendirme doğrultusunda hareket etmekle yükümlüdürler
- İhlallerin Bildirilmesi: İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranışları gözlemlediklerinde bunları işverene bildirmekle yükümlüdürler. İşçiler, işyerindeki tehlikeleri ve güvenlik risklerini belirleyerek işvereni bilgilendirir ve bu konuda gerekli önlemlerin alınmasını sağlarlar.
- Kişisel Koruyucu Donanımların Kullanımı: İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyabilmek için gerektiğinde kişisel koruyucu donanımları kullanmakla yükümlüdürler. Bu donanımlar, işçilerin güvenliğini sağlamak ve olası risklere karşı korumak amacıyla kullanılır.
- Sorumluluk Kabul Etme: İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymamaları durumunda oluşabilecek herhangi bir kazadan veya yaralanmadan dolayı sorumluluk kabul etmek zorundadırlar. İşçilerin kendi güvenliklerini ve diğer çalışanların güvenliğini tehlikeye atmamaları önemlidir.
- İyileştirme Önerileri: İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği konularında iyileştirme önerileri sunmakla yükümlüdürler. İşyerindeki güvenlik önlemlerinin veya uygulamalarının iyileştirilmesi için işçilerin görüş ve önerileri değerlendirilir ve bu konuda gerekli düzenlemeler yapılır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına Aykırılığın Yaptırımları:
İş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranan işçilerin karşılaşabileceği yaptırımlar şunlar olabilir:
Uyarı: İlk ihlal durumunda işçiye sözlü veya yazılı olarak uyarı yapılabilir.
Eğitim: İşçiye iş sağlığı ve güvenliği konularında tekrar eğitim verilebilir.
Disiplin Cezası: İşçiye iş sözleşmesinde belirtilen disiplin cezaları uygulanabilir.
İşten Çıkarma: İş sağlığı ve güvenliği kurallarına ciddi şekilde aykırı davranan işçi, işten çıkarılabilir.
İş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranan işçiler hem kendileri hem de diğer çalışanlar için ciddi riskler oluşturabilirler. Bu nedenle, işçilerin bu kurallara uyması ve iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli özeni göstermesi büyük önem taşır.
İş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranan işçinin iş akdi feshedilmeden önce cevaplanması gereken sorular?
İşveren iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli önlemleri almak, çalışanlara gerekli donanım/yazılımları temin etmek ve gerekli eğitimleri vermek zorundadır. İşveren alması gereken önlemleri almış ve gerekli eğitim ve ekipmanı sağlamasına rağmen işçinin dikkat etmemesi işi/işyeri ve çalışanları tehlikeye düşürmesi halinde işveren haklı nedenle fesih yapabilir?
Ancak burada işveren haklı fesih yoluna gidebilmesi için gerekli önlemleri almak/ işçilere gerekli ekipman ve eğitimleri vermek durumundadır. Örneğin işçiye baret vermesi gerekirken vermemesi ve işçinin baret takmadığı gerekçesi ile haklı nedenle fesih yapılamaz.
İşçi de işverenden iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli önlemleri almasını, gerekli ekipman temin edilmesini ve gerekli eğitimlerin verilmesini talep etme hakkı bulunmaktadır. İşverenin bu yükümlülüğü yerine getirmemesi halinde işçi de haklı nedenle fesih yapabilir.
Bu süreçte aşağıdaki kontrol sorularına cevap aramak en doğru yol olacaktır.
⚒ İş başı eğitimi verildi mi?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli eğitimler verildi mi?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenli olarak eğitim veriliyor mu?
⚒ Donanım/Yazılım/Ekipman değişikliklerinde gerekli eğitimler veriliyor mu?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitimler kâğıt üzerinde mi gösteriliyor?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli ekipman verildi mi?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ekipmanları zimmetlendi mi?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ekipmanların bakımları/ yenilenmesi yapıldı mı?
⚒ İşçiye yasal izinler veriliyor mu?
⚒Günlük çalışma sınırlarına dikkat ediliyor mu?
⚒ Hafta tatili izni veriliyor mu?
⚒ Yıllık izinler kullandırılıyor mu?
⚒ İzinler kağıt üzerinde mi veriliyor?
⚒ İşçinin raporlu olunan sürelerde çalıştırılıyor mu? İş kazası sonrasında yeniden eğitim veriliyor mu?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği kapsamında gerekli önlemler alınıyor mu? Ramak kala olayları raporlanıyor gerekli önlemler alınıyor mu?
⚒ İşçiye yasal izinler yasal sınırlar dikkate alınarak mı kullandırılıyor?
⚒ Uyulması gereken kurallar işçiye bildirildi mi?
⚒ Gerekli uyarı/ikaz levha vb. işçilerin görebileceği yerlere asıldı mı?
⚒ İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yazılı talimatname var mı? Varsa işçiye imzalatıldı mı?
⚒ Haklı nedenle fesih öncesi uyarı /ikaz verildi mi? Verildi ise işçide düzelme var mı?
⚒ Haklı nedenle fesih yoluna gidildi ise yazılı olarak bildirim yapıldı mı?
⚒ İşten çıkış kodu doğru seçildi mi? 4857 25-II-ı’ya göre çıkış yapılır
Haklı fesih yapılması halinde;
❌ Kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez
❌ İşsizlik ödeneğinden yararlanılamaz.
✅ Ücret, fazla çalışma, resmî tatil vb. ödenir.
✅Kullanılmayan yıllık izinlere ait ücret ödenir.
